ရာသီဥတု ေဖာက္ျပန္မႈဒဏ္ အခံရဆံုး ၁၀ ႏိုင္ငံ

ရာသီဥတု ေဖာက္ျပန္မႈဒဏ္ အခံရဆံုး ၁၀ ႏိုင္ငံ

Advertisements

အေကာင္းျမင္ ၂၀၁၇

ကိုသင္ကာ

၂၀၁၇ ခုႏွစ္ ႏွစ္ခ်ဳပ္ကို အမ်ိဳးမ်ိဳး အမ်ားအျပား ေရးၾကတာ ေတြ႔ရပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ အၾကမ္းဖက္မႈေတြ၊ စစ္ပြဲေတြ၊ အစြန္းေရာက္ေတြရဲ႕ ဗံုးခြဲမႈေတြ၊ မေတာ္တဆမႈေတြအျပင္ ေဟာလိဝုဒ္မွာ လိင္ပိုင္းဆိုင္ရာ ထိပါးေႏွာက္ယွက္မႈတဲ့ ကိစၥေတြအထိ စိတ္မသက္သာစရာေတြ ရက္စြဲစဥ္အလိုက္ အမ်ားအျပားေတြ႔ရပါတယ္။ အဲဒီလိုျဖစ္စဥ္ေတြထဲကမွ အေကာင္းဘက္ အျပဳသေဘာေဆာင္တဲ့ ကိစၥေတြကို ထုတ္ႏုတ္ေဖာ္ျပလိုက္ပါတယ္။

ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈ ကာကြယ္ေရးဆိုင္ရာ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္ ပဲရစ္ သေဘာတူညီခ်က္

ပဲရစ္ သေဘာတူညီခ်က္မွာ ဆီးရီးယားနဲ႔ နီကာရာဂြာတို႔က လက္မွတ္ေရးထိုးလိုက္တာေၾကာင့္ တစ္ကမာၻလံုးမွာ ႏိုင္ငံတိုင္းက ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈ ကာကြယ္ေရးမွာ ပါဝင္လာၿပီလို႔ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ သမၼတ ေဒၚနယ္ ထရမ့္ တက္လာၿပီးေနာက္ ပဲရစ္ သေဘာတူညီခ်က္ကေန ႏုတ္ထြက္မယ္လို႔ ေၾကညာခဲ့ေပမယ့္ စည္းမ်ဥ္း စည္းကမ္းအရ ၂၀၂၀ ႏိုဝင္ဘာ ၄ ရက္ေန႔အထိ အၿပီးအပိုင္ ေက်ာခိုင္းလို႔ မရေသးပါဘူး။ အေကာင္းျမင္ရတဲ့ အေၾကာင္းကေတာ့ ေနာက္လာမယ့္ အေမရိကန္ သမၼတ ေရြးေကာက္ပြဲဟာ ၂၀၂၀ ႏိုဝင္ဘာ ၃ ရက္ေန႔မွာ ျဖစ္လို႔ပါပဲ။
ကမာၻ႔ဘဏ္ကလည္း ေရနံနဲ႔ သဘာဝဓာတ္ေငြ႔ ထုတ္လုပ္မႈေတြအတြက္ ေခ်းေငြေတြကို ရပ္ဆိုင္းေတာ့မယ္လို႔ ေၾကညာထားပါတယ္။

ရာသီဥတုအပူ၊ အေနာက္ မ႐ႈႏိုင္မကယ္ႏိုင္ရင္ အေရွ႕ ကူမလား

(ဓာတ္ပံု – SCMP)

သင္ကာ

ဂ်ာမနီႏိုင္ငံ၊ ဘြန္းၿမိဳ႕မွာ က်င္းပတဲ့ ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲမႈဆိုင္ရာ ေဆြးေႏြးပြဲဟာ တကယ္ အလုပ္ျဖစ္မယ့္ ကိစၥ နည္းနည္းေလာက္နဲ႔ပဲ ပြဲၿပီးသြားခဲ့ပါတယ္။ ေနာက္ႏွစ္ ေဆြးေႏြးပြဲကို ပိုလန္မွာ က်င္းပမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဥေရာပရွိ ဘယ္ၿမိဳ႕ေတြမွာပဲ ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲမႈဆိုင္ရာ ေဆြးေႏြးပြဲေတြကို က်င္းပသည္ျဖစ္ေစ တကယ္အေျဖက အေနာက္က လာပါ့မလား။ အေရွ႕ကေရာ မလာႏိုင္ဘူးလား။ ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲမႈ ရလဒ္ကို အေနာက္နဲ႔ အေရွ႕ ဘယ္အျခမ္းမွာ ပိုၿပီး ရင္ဆိုင္လာေနရသလဲ။

ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲမႈဟာ စဥ္ဆက္မျပတ္ ေရရွည္ဖြံ႔ၿဖိဳးမႈကို ထည့္မတြက္တဲ့ စီးပြားေရး မိုဒယ္ရဲ႕ ထင္မထားတဲ့ အက်ိဳးဆက္ နမူနာ ျဖစ္ပါတယ္။ အိႏၵဴျမစ္ဝွမ္းလို အာရွေဒသ တခ်ိဳ႕ဟာ ၂၁၀၀ ျပည့္ႏွစ္မွာ လူေနလို႔ မရေအာင္ ပူေလာင္လိမ့္မယ္လို႔ ေဟာကိန္းထုတ္ထားတာ ရွိပါတယ္။

ႀကီးမားတဲ့ ဆိပ္ကမ္းၿမိဳ႕ႀကီးေတြဟာ ပင္လယ္ေရမ်က္ႏွာျပင္ ျမင့္တက္လာတဲ့ ၿခိမ္းေျခာက္မႈကို ရင္ဆိုင္ေနရပါၿပီ။ ဘံုသယံဇာတေတြ ျဖစ္တဲ့ ေျမ၊ ေရ၊ သစ္ေတာေတြဟာလည္း အလြန္အကြ်ံသံုးစြဲၿပီး ျဖစ္ေနပါၿပီ။ ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲမႈဟာ စိုက္ပ်ိဳးေရးကို ထိခိုက္ေစၿပီး သန္းရာခ်ီတဲ့ ကမာၻ႔လူသားေတြအတြက္ စားနပ္ရိကၡာ ျပႆနာကို ျဖစ္ေစမွာပါ။

တ႐ုတ္စီးပြားေရးကို ေျပာင္းလဲမယ့္ ရွီက်င့္ဖ်င္ရဲ႕ အေတြးအေခၚ ရွစ္ရပ္

သင္ကာ

တ႐ုတ္ႏိုင္ငံ၊ ေဘဂ်င္းၿမိဳ႕မွာ က်င္းပတဲ့ ၁၉ ႀကိမ္ေျမာက္ တ႐ုတ္ကြန္ျမဴနစ္ပါတီ အမ်ိဳးသားကြန္ဂရက္က လက္ရွိသမၼတ ရွီက်င့္ဖ်င္ကိုပဲ ဆက္လက္ ေရြးခ်ယ္ခဲ့ပါတယ္။

တ႐ုတ္ ကြန္ျမဴနစ္ပါတီဟာ ဆက္လက္ ေရြးခ်ယ္လိုက္တဲ့ သမၼတ ရွီက်င့္ဖ်င္ရဲ႕ အေတြးအေခၚေတြကို လမ္းျပမူထဲ ထည့္လိုက္ပါတယ္။ အဲဒီထဲမွာ သဘာဝ ပတ္ဝန္းက်င္ကို ပိုမိုၿပီး ကာကြယ္ေရး၊ လူမႈဘဝ တိုးတက္ေကာင္းမြန္ေရး ကိစၥေတြလည္း ပါပါတယ္။

ေခတ္သစ္အတြက္ တ႐ုတ္ စ႐ိုက္လကၡဏာမပ်က္ ဆိုရွယ္လစ္ဝါဒနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ရွီ က်င့္ဖ်င္ရဲ႕ အေတြးအေခၚေတြက ကမာၻ႔ဒုတိယ အႀကီးဆံုး စီးပြားေရးႏိုင္ငံႀကီး ဖြံ႔ၿဖိဳးမႈ ပိုခ်ိန္ညွိကာ ေရွ႕တိုးဖို႔ အခ်က္ေပးလိုက္တာ ျဖစ္ပါတယ္။

ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲမႈ၊ လယ္ယာစိုက္ပ်ိဳးေရးနဲ႔ အဆံုးစီရင္မႈႏႈန္း အဆက္အစပ္

သင္ကာ

ျမန္မာေတြအဆိုမွာ ေညာင္ဦးက ကမ္းပါးၿပိဳတာနဲ႔ စမၸာနဂိုရ္က ႏြားမ ေပါင္က်ိဳးတယ္ ဆိုတာကို မဆီမဆိုင္ရယ္လို႔ ရည္ညႊန္းၿပီး ေျပာေလ့ရွိခဲ့ၾကပါတယ္။ ထို႔အတူပဲ ကမာၻေပၚမွာ စက္႐ံုေတြက ကာဘြန္ဓာတ္ေငြ႔ ထုတ္လႊတ္လို႔ ေတာင္အာရွ တခြင္မွာ ကိုယ့္ကိုယ္ကို သတ္ေသမႈ အလြန္ျမင့္ရတယ္ဆိုရင္ ဆက္စပ္မိဖို႔ အေတာ္ခက္ႏိုင္ပါတယ္။

ကာဘြန္ ဓာတ္ေငြ႔ ထုတ္လႊတ္မႈေၾကာင့္ အပူလိႈင္းျမင့္လာၿပီး ေတာင္အာရွ ေဒသတခ်ိဳ႕မွာ ထြန္နဲ႔ ႏြားျဖစ္ျဖစ္၊ ထြန္စက္နဲ႔ ႐ုန္းရတာျဖစ္ျဖစ္ လယ္သမားေတြဟာ စိုက္ပ်ိဳးမႈမွာ ခဲေလသမွ် သဲေရက်ျဖစ္ၿပီး အေၾကြးႏြံနစ္တာ၊ လူမႈေရး အစစ အခက္အခဲ ေပၚတာေတြေၾကာင့္ ကိုယ့္ကိုယ္ကို သတ္ေသေနၾကတာကို ပညာရွင္ေတြက ခ်က္နဲ႔လက္နဲ႔ ေလ့လာေဖာ္ထုတ္ျပလိုက္ပါၿပီ။

အိႏၵိယ၊ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္နဲ႔ ပါကစၥတန္က က်န္းက်န္းမာမာ လယ္သမားေတြဟာ ကိုယ့္ကိုယ္ကို သတ္ေသကုန္တာ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္ထဲမွာကိုပဲ ၃၅၀၀ ဦး ရွိၿပီး အဲဒါက ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲမႈရဲ႕ ဆိုးက်ိဳး ရလဒ္ေၾကာင့္ ျဖစ္တယ္လို႔ ဆိုင္းယင့္ အက္ဒဗန္႔စ္ စာေစာင္မွာ သုေတသီေတြက စာတမ္းတစ္ေစာင္ကေန ေဖာ္ျပလိုက္ပါတယ္။

Political Ecology – Intro

ႏိုင္ငံေရး ေဂဟေဗဒ အဖြင့္မ်ား

ခက္ထန္

(ယေန႔ေခတ္ မဂၢဇင္းတြင္ ေဖာ္ျပၿပီး)

ဝုဖ္ (E. Wolf) ၏ ၁၉၇၂ ခုႏွစ္ထုတ္ “ပိုင္ဆိုင္မႈႏွင့္ ႏိုင္ငံေရး ေဂဟေဗဒ” (Ownership and Political Ecology) စာအုပ္တြင္ ဝုဖ္က “ႏိုင္ငံေရး ေဂဟေဗဒ” ဟူေသာ စကားလံုးကို အေစာဆံုး စတင္သံုးစြဲခဲ့သည္။ ယင္းအခ်ိန္မွစ၍ မၾကာေသးခင္ အခ်ိန္အထိ ယင္းစကားလံုးကို အထူးျပဳမႈ အမ်ိဳးမ်ိဳးတြင္ သံုးစြဲခဲ့ရာ အဓိကက်ေသာ အနက္အဓိပၸာယ္ ျခားနားမႈမ်ားကို ေတြ႔ရသည္။

တခ်ိဳ႕ေသာ ဖြင့္ဆိုခ်က္မ်ားတြင္ ႏိုင္ငံေရး ေဘာဂေဗဒ (Political Economy) ကဲသည္။ တခ်ိဳ႕ကမူ သမား႐ိုးက် ႏိုင္ငံေရး ေဘာင္အတြင္းမွာပင္ ဖြင့္ဆိုၾကသည္။ တခ်ိဳ႕က သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ ေျပာင္းလဲမႈကို အထူးျပဳ သ႐ုပ္ခြဲသည္။ တခ်ိဳ႕ကလည္း အဆိုပါ ေျပာင္းလဲမႈ ျဖစ္စဥ္မ်ားကို ေျခရာေကာက္ရန္ ႀကိဳးပမ္းသည္။ သို႔ေသာ္လည္း ႏိုင္ငံေရး ေဂဟေဗဒ အယူအဆမ်ားအတြင္း ဘံုတူညီကို ရွာေဖြႏိုင္ပါသည္။

ဖြင့္ဆိုခ်က္ အမ်ိဳးမ်ိဳးမွ တူရာတူရာ ဆြဲထုတ္လိုက္လွ်င္ “ႏိုင္ငံေရး ေဂဟေဗဒ” ဟူသည္ ေဂဟေဗဒ သက္သက္ကို ရွင္းလင္းေသာ တျခားနည္းျဖင့္ ပံုေဖာ္ၾကည့္ျခင္း ျဖစ္သည္။ တနည္းအားျဖင့္ သမား႐ိုးက် ယူဆခ်က္မ်ားျဖစ္ေသာ ေၾကာင္းက်ိဳးျပ ရွင္းလင္းခ်က္ ေဘာင္ထဲမွ ျဖစ္သည့္ Apolitical Ecology မွ ခြဲထုတ္ေလ့လာၾကည့္သည္။

Boiling Point

This article was published in Sabae Phyu Magazine in February 2006. K Chit Maung is one of my pen names. I sarr-chack (ဆားချက်) this article to post during United Nations Climate Change Conference in Copenhagen. Enjoy it.

Page (1)